آمنیوسنتز یکی از تست های تشخیصی در دوران بارداری برای بانوان بالای ۳۰ سال است که به بررسی سلامت جنین از نظر مشکلات قلبی و ژنتیکی و … می‌پردازد که ناگفته نماند، خطراتی را هم برای مادر و هم جنین به همراه دارد. در این مقاله به شما توضیح می‌دهیم که اگر نتیجه تست آمنیوسنتز منفی یا مثبت بود باید چه اقداماتی انجام دهید.
آمنیوسنتز چیست ؟
آمنیوسنتز یکی از مهم‌ترین آزمایش‌های تشخیصی دوران بارداری است که به پزشکان این امکان را می‌دهد تا اطلاعات دقیق‌تری درباره وضعیت سلامت جنین به دست آورند. در این روش، مقدار کمی از مایع آمنیوتیک که اطراف جنین را در رحم احاطه کرده است، خارج می‌شود و در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد. این مایع حاوی سلول‌های جنینی و مواد شیمیایی خاصی است که می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره ژن‌ها، کروموزوم‌ها و تکامل اندام‌های جنین فراهم کند. به همین دلیل، آمنیوسنتز به‌عنوان یکی از مطمئن‌ترین روش‌ها برای تشخیص ناهنجاری‌های مادرزادی و اختلالات ژنتیکی پیش از تولد شناخته می‌شود.
آمنیوسنتز معمولا در سه ماهه دوم بارداری مادر انجام می شود. این تست فقط برای مادرانی که سن آنان بالای ۳۵ سال و یا در زمره بارداری پرخطر هستند، انجام می شود. دقت انجام روش آمنیوسنتز ۹۹.۴ درصد است و خطرات احتمالی ناشی از آن کمتر از ۱ درصد است. با کمک روش آمنیوسنتز نقایص مادرزادی مانند سندروم داون، سلول داسی شکل، سیستیک فیبروزیس، دیستروفی عضلانی، تی ساکس و بیماری های مشابه را تشخیص داد. و همچنین آمنیوسنتز دقیق ترین راه برای تعیین جنسیت نوزاد نیز به شمار می رود.
تعریف علمی و کاربردهای اصلی
از نظر علمی، آمنیوسنتز یک روش نمونه برداری تهاجمی است که بوسیله سوزن ظریف و تحت هدایت سونوگرافی انجام می‌شود. به این معنا که پزشک در حالیکه توسط سونوگرافی در حال مشاهه واضح داخل شکم مادر است، اقدامات مربوط به انجام آمنیوسنتز را انجام می دهد.
سلول‌های موجود در مایع آمنیوتیک پس از کشت و بررسی، اطلاعات کروموزومی و ژنتیکی جنین را آشکار می‌سازند. کاربردهای اصلی این تست شامل:
- تشخیص اختلالات کروموزومی مانند سندرم داون، تریزومی ۱۳ و ۱۸
- بررسی بیماری‌های ژنتیکی نظیر تالاسمی یا فیبروز کیستیک در صورت سابقه خانوادگی
- بررسی نقایص لوله عصبی مانند اسپینا بیفیدا
- ارزیابی بلوغ ریه جنین در سه‌ماهه سوم بارداری
- تشخیص عفونت‌های داخل رحمی یا بیماری‌های مرتبط با ناسازگاری Rh
تست آمینوسنتز چیست؟
نحوه نمونه گیری در تست آمنیوسنتز
آمنیوسنتز در محیط استریل و توسط متخصص زنان یا پریناتولوژیست انجام می‌شود. ابتدا سونوگرافی دقیق برای تعیین محل دقیق جنین و جفت انجام می‌گیرد. سپس پوست شکم مادر ضدعفونی شده و یک سوزن بسیار باریک از دیواره شکم و رحم عبور داده می‌شود تا به مایع آمنیوتیک برسد. حدود ۲۰ سی‌سی مایع برداشته می‌شود که این مقدار برای سلامت جنین خطری ندارد. در همین حین با استفاده از سونوگرافی فرایند را هم زیر نظر می گیرد. کل فرآیند کمتر از ۲۰ دقیقه طول می‌کشد و مادر بلافاصله پس از آزمایش می‌تواند استراحت کند.
دکتر ریحانه صباحی متخصص زنان و زایمان در اصفهان با برخورداری از سطح علمی عالی و تجربه طولانی مدت در زمینه خدمات بارداری و زایمان بعنوان بهترین دکتر آمنیوسنتز در اصفهان معرفی می گردند.
همانطور که می دانید این آزمایش با وجود دقت بالایی که دارد، انجام آن بسیار حساس بوده و هرگونه خطای جزیی می تواند به سلامت مادر یا جنین آسیب وارد کند. به همین دلیل انتخاب و مراجعه به پزشک حاذق مهم ترین مسئله ای است که باید در نظر بگیرید.
زمان مناسب انجام آمنیوسنتز
زمان استاندارد برای انجام این آزمایش معمولاً بین هفته ۱۵ تا ۲۰ بارداری است. در این بازه، حجم مایع آمنیوتیک کافی بوده و احتمال آسیب به جنین کمتر است. انجام زودهنگام آمنیوسنتز (پیش از هفته ۱۴) می‌تواند خطر عوارضی مثل ناهنجاری اندام‌ها را افزایش دهد. از سوی دیگر، انجام دیرهنگام آن (پس از هفته ۲۰) ممکن است فرصت تصمیم‌گیری‌های درمانی یا قانونی را محدود کند.
کاربردهای تست آمنیوسنتز
- برای آزمایش تعیین هویت جنین نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
- برای تشخیص مشکلات ژنتیکی مانند سندروم دان انجام می شود.
- برای تخلیه مایع آمنیوتیک اضافی از رحم نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
- برای بررسی بلوغ ریه های جنین ( که با خطر سندروم درد تنفسی نوزادی رابطه معکوس دارد)، انجام می شود.
- برای بررسی عفونت یا بیماری های دیگر جنین، و هم چنین برای ارزیابی شدت کم خونی در نوزادانی که دچار ناسازگاری rh هستند، استفاده می شود.
مشکلاتی نظیر شکاف کام، مشکلات قلبی، بعضی ازعقب ماندگی های ذهنی، لب شکری توسط آمنیوسنتز قابل شناسایی نیست.
دلایل انجام تست آمنیوسنتز
این تست معمولاً برای تمام مادران باردار توصیه نمی‌شود، بلکه در شرایط خاصی ضرورت پیدا می‌کند. مهم‌ترین دلایل انجام آمنیوسنتز عبارت‌اند از:
- سن بالای مادر (بیش از ۳۵ سال در زمان بارداری)
- غیرطبیعی بودن نتایج غربالگری‌های سه‌ماهه اول یا دوم
- وجود سابقه خانوادگی بیماری‌های ژنتیکی
- سابقه تولد فرزند با ناهنجاری کروموزومی یا مادرزادی
- وجود بیماری‌های ارثی در والدین که امکان انتقال به جنین دارند
- نتایج مشکوک در سونوگرافی دقیق جنین
عوارض آمنیوسنتز چیست؟
خطرات آمنیوسنتز شامل موارد زیر می باشد:
- عفونت
- دل درد
- دیسترس تنفسی
- ناهنجاری جسمی
- نشت مایع آمنیوتیک
- خونریزی
- زایمان زودرس
- ترشحات واژینال بدبو
- در موارد بسیار نادر باعث سقط جنین می شود
خوشبختانه با پیشرفت تکنیک‌های سونوگرافی و تجربه پزشکان، احتمال بروز این عوارض بسیار کاهش یافته و در مراکز معتبر تقریباً نزدیک به صفر گزارش می‌شود.
آمار دقیق سقط جنین در اثر آزمایش آمنیوسنتز
در گذشته تصور می‌شد احتمال سقط ناشی از آمنیوسنتز حدود یک در دویست بارداری (۰/۵٪) است. اما مطالعات جدیدتر نشان داده‌اند که این خطر بسیار کمتر و حدود یک در ۱۶۰۰ بارداری (۰/۰۶٪) است. بنابراین، اگر این آزمایش توسط پزشک با تجربه و در مرکز معتبر انجام شود، خطر آن بسیار ناچیز خواهد بود.
مزایای آمنیوسنتز
بزرگ‌ترین مزیت آمنیوسنتز، دقت بسیار بالای آن در تشخیص بیماری‌های ژنتیکی و کروموزومی است. بر خلاف تست‌های غربالگری که فقط احتمال وجود بیماری را نشان می‌دهند، آمنیوسنتز یک تست تشخیصی قطعی محسوب می‌شود و صحت آن بیش از ۹۹ درصد است. به کمک این روش می‌توان با اطمینان بیشتری در مورد سلامت جنین تصمیم‌گیری کرد.
مقایسه با تست‌های جایگزین
دو تست اصلی جایگزین آمنیوسنتز عبارت‌اند از:
- CVS (نمونه‌برداری از پرزهای جفتی): که زودتر و در هفته‌های ۱۰ تا ۱۳ بارداری انجام می‌شود، اما ریسک سقط آن کمی بیشتر از آمنیوسنتز است.
- تست‌های غیرتهاجمی (NIPT): که با نمونه‌گیری خون مادر انجام می‌شوند و خطری برای جنین ندارند، اما به‌جای تشخیص قطعی، فقط احتمال وجود بیماری را مشخص می‌کنند.
در واقع، آمنیوسنتز همچنان مطمئن‌ترین روش برای تشخیص قطعی مشکلات ژنتیکی محسوب می‌شود
اقدامات لازم قبل از انجام آمنیوسنتز
- کسب رضایت همسر
- گروه خونی خانم باردار مشخص باشد.
- داشتن یک همراه در روز نمونه برداری
- حتما با مثانه پر و بعد از صرف صبحانه مراجعه شود.
- حساسیت دارویی و همینطور حساسیت به ماده بی حسی به پزشک متخصص اطلاع داده شود.
- یک هفته قبل از آزمایش از مصرف داروهایی مانند آسپرین، هپارین و وارفارین خودداری شود.
مراقبت های بعد از انجام آمنیوسنتز
بعد از انجام آمنیوسنتز حتما استراحت کنید.از انجام ورزش و فعالیت های سنگین و هم چنین رابطه جنسی به مدت یک هفته خودداری کنید. ۵ الی ۷ روز بعد از عمل، از مسافرت های طولانی پرهیز کنید. از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید. از وان و استخر به هیچ عنوان استفاده نکنید، مایعات فراوان مانند آب، شیر، دوغ بدون گاز، آبمیوه های طبیعی، چای کمرنگ و … استفاده کنید. برای تسکین درد نیز مادر می تواند با تجویز پزشک مورد نظر دارو مصرف کند. در صورت داشتن تب، خونریزی، درد شکمی، نشت مایع و قرمزی یا تورم محل سوزن باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
تفسیر جواب آمنیوسنتز در دوران بارداری
آزمایشگاه طی مدت یک یا دو هفته، نمونه مایع را بررسی و میزان آلفا فیتوپروتئین موجود درآن را اندازه گیری می کند. و هم چنین تعدادی از سلول های زنده جنین را از مایع دریافت و شروع به تکثیر آن ها در یک یا دو هفته خواهد کرد. و سپس برای یافتن ناهنجاری ها یا نقص های مشخص این سلول ها رو مورد بررسی قرار می دهد. در آزمایش آمنیوسنتزی که برای بررسی شرایط ژنتیکی جنین انجام شده، وضعیت کروموزوم ها(تعداد، جابه جایی و ….) گزارش می شود. در نتیجه ای که زودتر آماده می شود فقط وضعیت چهار کروموزوم (۱۳، ۱۸ ،۲۱) و کروموزوم های جنسی گزارش می شود. و در نتیجه ای که دیرتر آماده می شود وضعیت همه ی کروموزوم ها گزارش خواهد شد.قدرت تشخیص این آزمایش از تمامی آزمایش های تشخیص سلامت جنین بالا تر است.
نکاتی درباره انتخاب دکتر آمنیوسنتز در اصفهان
از آنجا که دقت و ایمنی این تست به مهارت پزشک و امکانات مرکز بستگی زیادی دارد، انتخاب متخصص با تجربه اهمیت فراوانی دارد. در اصفهان، دکتر ریحانه صباحی، متخصص زنان و زایمان، با بهره‌گیری از دانش روز و تجهیزات مدرن، این تست را با بالاترین استانداردهای ایمنی انجام می‌دهد. انتخاب پزشک باتجربه و مرکز مجهز باعث می‌شود هم احتمال بروز عوارض کاهش یابد و هم والدین بتوانند با آرامش خاطر، تصمیمات مهم بارداری را بگیرند.
سوالا متداول آمنیوسنتز
نتایج آزمایش آمنیوسنتز پس از یک الی دوهفته آماده خواهد شد
