کیست تخمدان و پریود نشدن یکی از نگرانی‌های رایج زنان در سنین باروری است. بسیاری از خانم ها پس از تجربه‌ی تأخیر در قاعدگی، با این سوال روبرو می شوند که: آیا کیست تخمدان باعث عقب افتادن پریود می‌شود؟ پاسخ علمی و کوتاه این است: بله، برخی انواع کیست تخمدان می‌توانند باعث اختلال در تخمک‌گذاری و در نتیجه تأخیر یا حتی قطع پریود شوند. البته این تأثیر به نوع، اندازه و عملکرد هورمونی کیست بستگی دارد. در این مقاله با نگاهی تخصصی اما ساده، به بررسی دقیق رابطه میان کیست تخمدان و چرخه قاعدگی می‌پردازیم. علائم مرتبط را بررسی می‌کنیم و راهکار های پیشگیرانه و درمانی را نیز شرح خواهیم داد تا شما دیدی کامل و کاربردی نسبت به این موضوع پیدا کنید.
کیست تخمدان و پریود نشدن باهم مرتبط اند؟
کیست تخمدان کیسه‌ای پر از مایع گفته است که درون یا روی سطح تخمدان‌ها شکل می‌گیرد. این کیست‌ها اغلب بی‌خطر هستند و در بسیاری موارد بدون درمان خاصی از بین می‌روند. اما بعضی از آن‌ها نیز می‌توانند باعث بروز علائمی مانند درد، نفخ، یا تأخیر در پریود شوند. کیست ها می‌توانند عملکردی (مرتبط با چرخه قاعدگی) یا پاتولوژیک (ناشی از اختلالات جدی تر) باشند.
عملکرد تخمدان و نقش آن در چرخه قاعدگی
تخمدان‌ها نقش حیاتی در تولید هورمون‌های زنانه (استروژن و پروژسترون) دارند که تنظیم کننده اصلی چرخه قاعدگی هستند. تخمک گذاری و تعادل هورمونی منظم، به قاعدگی طبیعی منتهی می‌شود. هرگونه اختلال در عملکرد تخمدان میتواند قاعدگی را مختل کند.
آیا کیست تخمدان باعث عقب افتادن پریود می‌شود؟
بله، بعضی از انواع کیست تخمدان با ایجاد اختلال در روند تخمک‌گذاری یا ترشح هورمون‌های جنسی زنانه می‌توانند منجر به تأخیر در شروع پریود یا حتی قطع موقت آن شوند. کیست های فولیکولی، لوتئال و کیست های ناشی از سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) از جمله رایج‌ترین علل این تأخیر هستند.
برای ارتباط با دکتر ریحانه صباحی، متخصص زنان و زایمان و بهترین دکتر درمان کیست تخمدان در اصفهان میتوانید با شماره زیر تماس بگیرید:
کیست تخمدان چگونه باعث نامنظمی پریود می‌شود؟
کیست ها با افزایش سطح استروژن یا جلوگیری از پاره شدن فولیکول تخمک، می‌توانند تخمک‌گذاری را به تأخیر انداخته یا کاملاً متوقف کنند. در نتیجه، پریود با تأخیر، قطع، یا خونریزی‌های غیرطبیعی همراه خواهد بود. این اختلال در نظم چرخه قاعدگی یکی از نشانه‌های کلیدی کیست تخمدان است.
علائم کیست تخمدان در پریودی
علائم وجود کیست تخمدان در دوران پریودی میتواند موارد گوناگونی باشد
علائم قبل از شروع پریود
یکی از نشانه‌های کیست تخمدان، درد مزمن یا متناوب در ناحیه پایین شکم قبل از شروع پریود است. این درد ممکن است با فعالیت‌های روزمره مانند رابطه جنسی، اجابت مزاج یا حتی ورزش تشدید شود. برخی زنان نیز از لکه‌بینی قبل از قاعدگی یا تاخیر در شروع پریود شکایت دارند. در برخی موارد، نوسان در خلق و خو و حساسیت سینه‌ها نیز دیده می‌شود که به علت اختلال در هورمون‌های استروژن و پروژسترون است.
علائم حین پریود
زمانی که قاعدگی آغاز می‌شود، اگر فرد دچار کیست تخمدان باشد، ممکن است دردهای قاعدگی شدیدتر از حد معمول را تجربه کند. همچنین، خونریزی ممکن است طولانی‌تر یا سنگین‌تر باشد یا برعکس، پریودی سبک‌تر و کوتاه‌تر رخ دهد. این تفاوت‌ها به نوع کیست، اندازه آن و میزان تاثیر آن بر تخمک‌گذاری بستگی دارد. برخی کیست‌ها نیز باعث بروز لخته‌های خون بزرگ‌تر از حد طبیعی در جریان قاعدگی می‌شوند.
علائم پس از پریود
پس از اتمام قاعدگی، برخی خانم‌ها دچار درد مداوم در ناحیه لگن می‌شوند که بیشتر در سمت راست یا چپ دیده می‌شود (بسته به محل کیست). نفخ مداوم شکم، احساس فشار در لگن یا تکرر ادرار نیز از علائمی هستند که می‌توانند به کیست تخمدان مرتبط باشند. اگر این علائم تداوم داشته باشند یا شدت پیدا کنند، حتما باید ارزیابی پزشکی انجام شود.
چه نوع کیست‌هایی بر پریود تأثیر بیشتری دارند؟
در ادامه انواع کیست ها و نحوه تاثیر گذاریشان بر پریود و چرخه قاعدگی را به طو مختصر توضیح داده ایم:
کیست فولیکولی
این نوع کیست زمانی ایجاد می‌شود که فولیکول تخمدانی حاوی تخمک، به درستی پاره نشود و تخمک را آزاد نکند. نتیجه آن عدم تخمک‌گذاری و در بسیاری موارد، عقب افتادن پریود است. این نوع کیست‌ها معمولاً خوش‌خیم هستند و در عرض چند هفته خود‌به‌خود جذب می‌شوند، ولی می‌توانند باعث تاخیر در چرخه شوند.
کیست لوتئال
این کیست پس از تخمک‌گذاری و از جسم زرد تشکیل می‌شود. در برخی موارد، به دلیل اختلال در ترشح پروژسترون، ممکن است پریود با تأخیر همراه شود. کیست لوتئال میتواند رشد کرده و حتی پاره شود که با درد و خونریزی همراه است.
کیست اندومتریوما
این کیست در نتیجه بیماری اندومتریوز ایجاد می‌شود و معمولاً محتویاتی تیره و خونی دارد. تأثیر آن بر قاعدگی بیشتر به صورت قاعدگی‌های دردناک، طولانی و همراه با لخته‌های زیاد است. کیست اندومتریوما تخمدان را درگیر کرده و تخمک‌گذاری را مختل خواهد کرد.
کیست پلی‌کیستیک (PCOS)
یکی از شایع‌ترین انواع کیست‌هایی که موجب نامنظمی پریود می‌شوند. در این حالت، تعداد زیادی کیست کوچک در اطراف تخمدان‌ها تشکیل می‌شود که مانع تخمک‌گذاری مؤثر می‌شوند. پریود ممکن است هر چند ماه یک‌بار یا اصلاً رخ ندهد. کیست‌های PCOS اغلب با مشکلاتی مثل افزایش موهای زائد، جوش صورت و چاقی شکمی نیز همراه هستند.
کیست تخمدان چه زمانی خطرناک می‌شود؟
اگر کیست دچار پارگی شود، ممکن است باعث درد ناگهانی و شدید، تهوع، سرگیجه یا حتی خونریزی داخلی شود. پیچ‌خوردگی تخمدان نیز یک وضعیت اورژانسی است که میتواند جریان خون به تخمدان را مختل کند. در صورت مشاهده علائمی مانند درد بسیار شدید شکم، تب، تهوع و استفراغ مداوم حتماً باید فوراً به پزشک مراجعه شود.
تأخیر قاعدگی بیش از دو ماه؛ چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر تأخیر پریود بیش از ۶۰ روز طول بکشد، یا با علائمی مانند درد لگن، نفخ، تهوع یا کاهش وزن غیرعادی همراه باشد، باید ارزیابی تخصصی انجام شود. پزشک با بررسی سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایشات مربوطه، علت تأخیر قاعدگی را مشخص می‌کند.
روش‌های تشخیص کیست تخمدان
برای تشخیص اینکه عامل تاخیر و یا بی نظمی در قاعدگی های شما وجود کیست تخمدان است یا موردی دیگر، متخصص زنان ممکن از روش های تشخیصی زیر بهره بگیرد:
سونوگرافی ترانس‌واژینال و شکمی
این روش تصویربرداری دقیق‌ترین ابزار برای مشاهده اندازه، محل و نوع کیست است. پزشک از طریق این سونوگرافی میتواند وجود یا عدم وجود کیست را تأیید کرده و نوع آن را مشخص کند.
آزمایشات هورمونی
بررسی سطح هورمون‌هایی مانند LH، FSH، استروژن، پروژسترون، تستوسترون و در برخی موارد AMH میتواند به تشخیص سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا سایر اختلالات کمک کند.
درمان کیست تخمدان و بازگشت پریود منظم
در صورتی که تشخیص اختلال و تاخیر در قاعدگی ناشی از کیست تخمدان توسط پزشک تایید شود، روش های زیر براساس وضعیت بیمار و شرایط جسمانی او تجویز می گردد:
درمان دارویی
پزشک ممکن است برای کنترل کیست‌های عملکردی یا تنظیم هورمون‌ها، قرص‌های ضدبارداری ترکیبی یا متفورمین را تجویز کند. این داروها به تثبیت سطح هورمون‌ها کمک کرده و قاعدگی را منظم می‌کنند.
درمان جراحی در موارد خاص
در صورتی که کیست بزرگ، مقاوم به درمان دارویی یا مشکوک به بدخیمی باشد، ممکن است لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی برای برداشتن کیست یا تخمدان انجام شود.
اصلاح سبک زندگی
کاهش وزن در افراد دچار PCOS، ورزش منظم، تغذیه سالم و کاهش استرس میتواند نقش مهمی در بازگشت پریود منظم داشته باشد. همچنین قطع مصرف سیگار و کنترل شرایطی مانند کم‌کاری تیروئید نیز در بهبود قاعدگی موثر است.
تفاوت عقب افتادن پریود ناشی از کیست با بارداری یا اختلالات دیگر
اگر تست بارداری منفی است ولی هنوز پریود نشده‌اید، ممکن است دلیل آن وجود کیست تخمدان یا اختلالات هورمونی مثل افزایش پرولاکتین، مشکلات تیروئید یا استرس مزمن باشد. در این صورت مراجعه به پزشک و بررسی‌های دقیق‌تر ضروری است.
علل دیگر پریود نشدن به جز کیست تخمدان
- استرس شدید یا تغییرات سبک زندگی
- کاهش وزن شدید یا اختلالات خوردن
- مشکلات تیروئید
- نارسایی زودرس تخمدان
- مصرف داروهای خاص یا قطع ناگهانی قرص‌های ضدبارداری
جمع‌بندی نهایی
پاسخ به سؤال «آیا کیست تخمدان باعث عقب افتادن پریود می‌شود؟» کاملاً مثبت است، اما به نوع، اندازه و تأثیر کیست بستگی دارد. برخی کیست‌ها بدون علامت هستند و تأثیری بر قاعدگی ندارند، در حالی که برخی دیگر می‌توانند نظم چرخه قاعدگی را کاملاً مختل کنند. تشخیص دقیق و درمان به‌موقع، کلید مدیریت این وضعیت است. با مراجعه به پزشک، انجام سونوگرافی و بررسی هورمون‌ها می‌توان علت اصلی تأخیر پریود را مشخص کرد و اقدامات درمانی مناسب را آغاز نمود.
