سندرم تخمدان پلی کیستیک که به تنبلی تخمدان نیز معروف است اختلالی است که بر دوره‌های قاعدگی، باروری و حتی ظاهر افراد بیمار تاثیر می‌گذارد. رایج‌ترین مشکل در خانم‌هایی که به این اختلال دچار هستند بی‌نظمی دوره‌های قاعدگی می‌باشد که علت اصلی آن عدم تعادل هورمونی و فقدان تخمک گذاری می‌باشد. اختلال در تخمک گذاری منظم منجر به مشکلاتی در باروری میشود. این سندرم همچنین موجب افزایش سطح هورمون مردانه یا آندروژن در بدن خانم‌ها میشود که منجر به رشد بیش از حد موهای صورت و آکنه میشود.
شیوع تنبلی تخمدان
این اختلال یک مشکل تقریباً شایع می‌باشد، حدود ۵ تا ۱۰ درصد خانم‌هایی که در سنین باروری قرار دارند ممکن است مبتلا به این بیماری شوند.
علت تنبلی تخمدان
دلایل اصلی تنبلی تخمدان هنوز به طور کامل مشخص نیست، تخمدان‌های پلی کیستیک در تصاویر سونوگرافی کمی بزرگتر از اندازه‌ی طبیعی هستند و چندین کیست کوچک معمولاُ در نتایج سونوگرافی دیده میشود. تخمدان پلی کیستیک بسیار شایع می‌باشد و حدود ۲۰ درصد از خانم‌ها مبتلا به آن هستند اما تخمدان پلی کیستیک لزوماً به معنای تنبلی تخمدان و یا سندرم تخمدان پلی کیستیک نمی‌باشد بلکه ویژگی‌های بالینی دیگری نیز باید وجود داشته باشد. ۶ تا ۷ درصد خانم‌هایی که دارای تخمدان پلی کیستیک هستند مبتلا به سندرم تنبلی تخمدان می‌باشند.
سطح هورمون لوتئینیزه کننده هیپوفیز (LH) و سطح هورمون‌های مردانه (آندروژن) در افرادی که مبتلا به تنبلی تخمدان هستند به صورت غیرطبیعی بالا می‌باشد و این امر در عملکرد طبیعی تخمدان‌ها اختلال ایجاد می‌کند.
در افراد مبتلا به تنبلی تخمدان، کیست کوچک متعدد به اندازه‌ی ۴ تا ۹ میلیمتر تشکیل میشود اما هیچ کدام از این فولیکول‌های کوچک نمی‌توانند به اندازه‌ای رشد کنند که منجر به تخمک گذاری شود و در نتیجه سوطح استروژن، پروژسترون، هورمون محرک فولیکول (FSH) و LH نامتعادل میشود.
انسولین سطح گلوکز خون را تنظیم می‌کند، در افرادی که مبتلا به تنبلی تخمدان هستند پاسخ به انسولین دچار اختلال شده که نتیجه‌ی آن افزایش سطح گلوکز می‌باشد، در نتیجه بدن انسولین بیشتری را تولید می‌کند و سوزح بالای انسولین منجر به افزایش وزن میشود.
علائم تنبلی تخمدان
علائم این اختلال در افراد مختلف متفاوت می‌باشد، برخی از افراد علائم خفیف داشته و در برخی دیگر علائم با شدت بیشتری وجود دارند اما شایعترین علائم عبارتند از:
پریود نامنظم یا قطع پریود
اختلال در باروری
افزایش موهای زائد
ریزش موی سر
اضافه وزن یا چاقی
پوست چرب و آکنه
افسردگی و تغییرات خلق و خو
تشخیص تنبلی تخمدان
اصلی‌ترین مشکلی که باعث میشود افراد مبتلا به تنبلی تخمدان به پزشک متخصص زنان مراجعه نمایند پریودهای نامنظم، یا قطع پریود و در مواقعی رشد بیش از حد موهای زائد می‌باشد، در این موارد پزشک آزمایش خون و سونوگرافی را جهت ارزیابی دقیق تجویز می‌نماید.
آزمایش خون جهت بررسی میزان هورمون‌ها
سونوگرافی جهت ارزیابی وجود تخمدان‌های پلی کیستیک
درمان تنبلی تخمدان
درمان این بیماری با توجه به علائم و عوارضی که ایجاد شده است صورت می‌گیرد. قبل از درمان پزشک ابتدا مواردی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و سوالاتی را در مورد قصد بیمار جهت بارداری در آینده و موارد این چنینی مطرح می‌نماید و با توجه به پاسخ بیمار درمان مناسب برای او ارائه خواهد کرد.
انواع روش های درمانی تنبلی تخمدان
- داروهای ضد بارداری خوراکی: استروژن و پروژسترون ترکیبی از درمان‌های رایج می‌باشد که از هیپرپلازی آند.ومتر و سرطان رحم نیز محافظت می‌نماید. قرص‌هایی که حاوی آنتی آندروژن می باشند در جلوگیری از آکنه و رویش موهای زائد موثر هستند.
- پروژستین: به مدت ۲۱ روز در فاصله‌های زمانی یک تا سه ماهه برای بیماران تجویز میشود، این دارو تقریباً در تمام موارد موجب پریود میشود با اینکه برای درمان آکنه و موهای زاید مفید نمی‌باشد اما خطر ابتلاء به سرطان رحم و هیپرپلازی آندومتر را کاهش می‌دهد.
- کاهش وزن: یکی از روش‌های موثر تنظیم انسولین، منظم شدن دوره‌های قاعدگی و سایر علائم تنبلی تخمدان، کاهش وزن می‌باشد به طوریکه در اکثر موارد با کاهش ۵ تا ۱۰ درصد وزن بدن قاعدگی منظم‌تر میشود.
- برنامه‌هایی جهت رفع مشکل ناباروری: گزینه‌های که جهت درمان در افرادی که تخمک گذاری در آن‌ها به صورت طبیعی انجام نمی‌شود عبارتند از:
- کاهش وزن
- داروی خوراکی کلومیفن (ضد استروژن): جهت تحریک رشد فولیکول و تخمک گذاری
- تزریق FSH: در صورتی که درمان با کلومفین موثر واقع نشود تجویز میشود.
عوارض عدم درمان تنبلی تخمدان
عوارض و مشکلات جانبی که در صورت عدم درمان تنبلی تخمدان در طولانی مدت ممکن است ایجاد شود:
- مقاومت به انسولین: ۱۰ تا ۲۰ درصد افراد مبتلا به تنبلی تخمدان ممکن است به دیابت مبتلاء شوند. سن بالای ۴۰، سابقه خانوادگی ابتلاء به دیابت و افزایش وزن از مواردی است که احتمال ابتلاء به دیابت در افراد مبتلا به تنبلی تخمدان را افزایش می‌دهد.
- افزایش فشار خون: از عوارض جانبی است که به دلیل مقا.مت به انسولین و اضافه وزن ایجاد میشود که در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به بیماری‌های قلبی و عروقی شود.
- سرطان رحم: زمانی که تعداد دوره‌های قاعدگی کاهش پیدا کند (کمتر از ۳ دوره در سال)، ضخامت اندومتر به طور غیرطبیعی افزایش می‌یابد که در طولانی مدت احتمال ابتلاء به سرطان رحم در این افراد افزایش می‌یابد.
- افسردگی و تغییرات خلق و خو: با بهم خوردن تعادل هورمونی، مشکلات روحی و روانی در افراد مبتلا به تنبلی تخمدان افزایش می‌یابد که در طولانی مدت منجر به مشکلات عاطفی و اجتماعی برای آن‌ها خواهد شد.
