کیست تخمدان در واقع کیسه‌ای حاوی مایع می‌باشد که روی یکی از تخمدان‌ها ممکن است ایجاد شود. بسیاری از این کیست‌ها به علت تغییرات هورمونی ایجاد می‌شوند و در عرض چند هفته و به صورت خود به خود رفع می‌شود. کیست تخمدان در اغلب موارد هیچ گونه علامت و عارضه‌ای ایجاد نمی‌کند اما اگر اندازه ی آن بزرگ شود و به صورت خود به خود رفع نشود ممکن است احتیاج به مداخلات پزشکی جهت درمان داشته باشید.
چه عواملی منجر به کیست تخمدان می‌شود؟
در روزهای اولیه دوره‌ی قاعدگی، ساختارهای کیست مانند کوچکی به نام فولیکول توسط تخمدان‌ها ایجاد می‌شود، در زمان تخمک گذاری یکی از این فولیکول‌ها آزاد می‌شود، در صورتی که فولیکول پس از تخمک گذاری همچنان به رشد خود ادامه دهد تبدیل به کیست می‌شود، این کیست طی دو یا سه دوره‌ی چرخه قاعدگی ناپدید خواهد شد. همچنین برخی از این علائم با فیبروم های رحمی و یا کیست بارتولن مشابه هستند بنابراین تمامی موارد ذکر شده باید مورد توجه قرار داشته باشند.
عواملی که احتمال ابتلا به کیست تخمدان را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- تغییرات هورمونی (که ممکن است به واسطه داورهای ضد بارداری یا باروری ایجاد شوند)
- بارداری
- اندومترویوز
- عفونت شدید در لگن که ممکن است به تخمدان‌ها نیز سرایت کند.
علائم کیست تخمدان در خانم ها
اکثر کیست‌های تخمدان خوش خیم و کوچک هستند و هیچ گونه علائم بالینی ایجاد نمی‌کنند. اما در برخی موارد ممکن است علائمی توسط کیست‌ها ایجاد شود که شایعترین آن‌ها عبارتند از:
- درد در قسمت پایین شکم: میزان و مدت زمان درد در افراد مختلف متفاوت است، برخی افراد درد شدید و ناگهانی را حس می‌کنند که به صورت مکرر تکرار می‌شود و در بعضی موارد به صورت درد خفیفی است که همیشه وجود دارد. درد معمولاً فقط در یک سمت وجود دارد، محل ایجاد درد در عمق لگن یا پایین شکم ممکن است باشد یا اینکه ممکن است هر دو ناحیه را همزمان درگیر نماید. گاهی اوقات درد به صورت یک احساس مبهم مانند نفخ شکم بروز می‌کند و گاهی در هنگام رابطه جنسی ممکن است شدت درد افزایش یابد.
- بی نظمی در قاعدگی
- لکه بینی در بین دو دوره‌ی قاعدگی
- شدید شدن خونریزی یا کاهش خونریزی در دوران قاعدگی
اگر کیست دچار پیچش شود یا اینکه پاره شود می‌تواند منجر به ایجاد درد شدید در ناحیه شکم و زیر شکم شود.
انواع کیست تخمدان
کیست تخمدان یک بیماری شایع میان خانم‌ها می‌باشد که به صورت‌های گوناگون بروز پیدا می‌کند. اندازه‌ی کیست می‌تواند به اندازه‌ی یک نخود کوچک یا گاهی اندازه‌ی یک طالبی (و حتی بزرگتر باشد). انواع کیست تخمدان عبارتند از:
کیست‌های عملکردی تخمدان
شایعترین نوع کیست می‌باشد که در زنانی که در سن باروری قرار دارند و به علت اختلال عملکردی در تخمک گذاری به وجود می‌آید.
کیست‌های درموئید
معمولاً در خانم‌ها جوان دیده می‌شود. اندازه‌ی این کیست‌ها معمولاً بزرگ می‌باشد (گاهی تا ۱۵ سانتی متر) و حاوی مواد عجیب مانند مو، قسمت‌هایی از دندان یا استخوان، بافت چربی و … می‌باشند، دلیل تشکیل این مواد در کیست این است که منشاء این کیست‌ها سلول‌هایی می‌باشند که منجر به تشکیل تخمک در تخمدان می‌شود و همان طور که می‌دانید تخمک پتانسیل تبدیل شدن به انواع سلول‌ها را دارد. این نوع کیست‌ها در برخی موارد هر دو تخمدان را درگیر می‌نماید. و به صورت ارثی ممکن است در زنان یک خانواده دیده شود.
سیستادنوما
سلول‌هایی که قسمت بیرونی تخمدان را می‌پوشانند موجب تشکیل این کیست‌ها می‌شود و انواع مختلفی دارد. معمولاً خوش خیم بوده اما در برخی موارد نیز ممکن است بدخیم باشند.
آندومتریوم
ممکن است شامل یک یا چند کیست می‌باشد. بافت آندومتر که داخل رحم را می‌پوشاند ممکن است در خارج از رحم رشد نماید و موجب تشکیل کیست‌هایی شود.
سندرم تخمدان پلی کیستیک
همان طور که از نام آن مشخص است شامل کیست‌های خوش خیم زیاد در تخمدان می‌باشد که معمولاً به دلیل مشکلات تخمک گذاری یا عدم تعادل هورمونی ایجاد می‌شود.
آیا کیست تخمدان باعث خونریزی می‌شود؟
کیست تخمدان به طور عمومی خونریزی شدید نمی‌تواند ایجاد کند، اما در برخی موارد خاص می‌تواند علت برخی از نوع‌های خونریزی تخمدان باشد. برخی از نوع‌های کیست تخمدان که می‌توانند به خونریزی منجر شوند عبارتند از:
- کیست لوته: این نوع کیست تخمدان به دلیل انفجار یا شکستن، می‌تواند خونریزی را ایجاد کند. این خونریزی معمولاً ناگهانی و شدید است و به درد شدید در ناحیه تخمدان منجر می‌شود.
- کیست کورپوس لوته: این نوع کیست پس از تخمک‌گذاری در تخمدان ایجاد می‌شود و ممکن است همراه با خونریزی معتدلی باشد. اگر تخمک پس از تخمک‌گذاری تخمدان نشکند، کیست کورپوس لوته به تدریج باعث تشکیل خونریزی کوچک در تخمدان می‌شود.
- کیست سرم: این نوع کیست تخمدان معمولاً نیاز به درمان ندارد و به طور طبیعی در طول چند هفته بهبود می‌یابد. اما در برخی موارد نادر، ممکن است خونریزی را ایجاد کند.
تشخیص کیست تخمدان
همان طور که پیشتر اشاره شد کیست‌های تخمدان در اکثر موارد هیچ گونه علامتی ایجاد نمی‌کنند و غالباً در طی معاینات لگن یا سونوگرافی (که ممکن است به دلیل مشکلات دیگر تجویز شده باشد) به صورت اتفاقی تشخیص داده شوند.
پس از تشخیص کیست تخمدان، پزشک درخواست آزمایش خون، سونوگرافی، سی تی اسکن یا ام آر آی را خواهد داشت تا در صورت تائید وجود کیست تخمدان نسبت به درمان آن اقدام نماید.
برای تشخیص کیست تخمدان چه آزمایش هایی لازم است؟
برای تشخیص و ارزیابی کیست تخمدان، پزشک ممکن است ازمایش‌های زیر را توصیه کند:
سونوگرافی تخمدان: سونوگرافی یا آلتراسونوگرافی تخمدان، یک روش تصویربرداری است که با استفاده از امواج صوتی، تصاویری از تخمدان‌ها و کیست‌های موجود در آن‌ها ارائه می‌دهد. این آزمایش به تشخیص و تعیین اندازه، شکل و مشخصات کیست تخمدان کمک می‌کند.
آزمایش خون: آزمایش خون برای اندازه گیری سطح هورمون‌ها در بدن شما مورد استفاده قرار گیرد. این آزمایش می‌تواند سطح هورمون‌هایی مانند استروژن، پروژسترون و فولیکولوتروپین (FSH) را ارزیابی کند. تغییرات در سطح این هورمون‌ها ممکن است نشانگر وجود کیست تخمدان باشد.
آزمایش کاهش گلبول های قرمز: در برخی موارد خاص کیست تخمدان می‌تواند باعث خونریزی شدید و نیاز به تجویز خون و مایعات بیشتر شود. آزمایش کاهش گلبولهای قرمز (CBC) برای بررسی سطح هموگلوبین و هماتوکریت (معیارهای خونریزی) در بدن شما انجام می‌شود.
آزمایش مارکر توموری: در برخی موارد، برای ارزیابی طبیعی بودن کیست تخمدان و بررسی احتمال وجود تغییرات سرطانی، ممکن است آزمایش مارکرهای توموری مانند آنتی‌ژن سرمی کانسر خواصه ۱۲۵ (CA-125) درخواست شود.
همه این ازمایش‌ها به صورت بررسی ویژگی‌های خاص هر بیمار و تشخیص توسط بهترین متخصص زنان تعیین می‌شوند. بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا ازمایش‌های مورد نیاز برای شما تعیین شود.
درمان کیست تخمدان
جهت درمان کیست تخمدان پزشک ابتدا این موارد را مورد بررسی قرار می‌دهد:
- سن بیمار
- شروع یائسگی
- اندازه و محل قرار گرفتن کیست
- وجود علائم و عوارض مرتبط با کیست
در اکثر موارد احتیاجی به درمان خاصی نیست اما لازم است معاینات منظم جهت ارزیابی اندازه‌ی کیست انجام شود. چند ماه پس از تشخیص کیست باید یک سونوگرافی انجام دهید، در صورت کوچک شدن یا ناپدید شدن کیست، هیچ اقدام دیگری لازم نیست.
اما در مواردی که اندازه ی کیست بزرگ است، یا علائمی که برای بیمار ایجاد کرده است آزاردهنده باشد پزشک طی عمل جراحی کیست را خارج می‌کند تا به بررسی خوش خیمی یا بدخیمی آن بپردازد. کیست‌های کوچک توسط لاپاراسکوپی خارج می‌شوند و کیست‌های بزرگ احتیاج به جراحی به روش باز دارند.
در برخی موارد ممکن است همراه با کیست، تخمدان و رخم نیز خارج شود. (با توجه به سن بیمار و بدخیمی کیست)
منبع:
https://patient.info/womens-health/pelvic-pain-in-women/ovarian-cyst
